Merhaba arkadaşlar, adli sosyal hizmet alanındaki staj deneyimlerimden bahsetmek istiyorum. Öncelikle sosyal hizmet mesleği birçok alanda var olan mesleklerden biridir. Bu nedenle de mesleğimiz, öz itibariyle aynı olsa da uygulama alanlarında farklılık arz etmektedir.Adliyede görev yapan sosyal hizmet uzmanları aile mahkemelerinde, çocuk mahkemelerinde ve denetimli serbestlik müdürlüklerinde görev yapmaktadır. Benim aile mahkemesinde staj deneyimim oldu ve buradaki izlenimlerimden bahsetmek istiyorum.
Aile mahkemelerinde, çekişmeli boşanan çiftlerin velayete konu olacak çocukları varsa bu hususta mahkeme sosyal hizmet uzmanından inceleme yapmasını ve sosyal inceleme raporu düzenlemesini istiyor. Taraflar arasında açılan boşanma davasında, her iki tarafında yaşadığı yerde inceleme yapılıp, elde edilen bilgiler sosyal inceleme raporuna işleniyor, çocuğun yaşı eğer görüşünü almaya müsaitse küçüğün de görüşüne yer veriliyor. Hatta dava sürecinde mahkemenin hakimi duruşma esnasında sosyal hizmet uzmanı veya psikoloğun gözetiminde küçüğün tercihini sorabiliyor. Mahkemenin hakiminin bu konuda bakış açısı çok önemli, benim staj gördüğüm mahkemenin hakimi sosyal hizmet uzmanlarına önem veriyordu.
Mahkemeye sunulan sosyal inceleme raporunda, sırasıyla davacının ile yapılan görüşme, yaşadığı yerin sosyoekonomik durumu, kişinin psikososyal durumuna yer veriliyor .Aynı şekilde davalı için de düzenleniyor.Son kısımda eğer yaşı uygunsa velayete konu olan küçüğün görüşüne de yer veriliyor. Sonuç kısmında ise sosyal hizmet uzmanının tarafsız bir şekilde velayeti hangi tarafa verilmesini uygun gördüğü açıklanıyor. Sosyal inceleme raporları 5395 sayılı kanun gereği düzenleniyor, bu kanun gereği danışmanlık, bakım, barınma, eğitim ve sağlık tedbirleri isteniyor. Aile mahkemelerinde bazı vakalarda bakım tedbiri yani küçüğün devlet korumasına alınması istenebiliyor.
Aile mahkemelerinde evlat edinme davalarına da bakılıyor. Evlat edinmek isteyen kişiler Aile bakanlığının prosedürlerini tamamladıktan sonra ayrıca dava evlat edinme davası açıp tekrar sosyal inceleme raporu düzenleniyor. Davanın sonucuna göre de evlat edinme hususunda karar verilmiş oluyor.
Çoğunlukla mahkeme bu sosyal inceleme raporuna göre karar veriyor.Yazılan sosyal inceleme raporlarında hukiki terimlere yer vermek gerekiyor ayrıca evlilik öyküsü, boşanma aşaması, karşılıklı iddialar anlatıldığı için sosyal inceleme raporları biraz uzun olabiliyor. Bazı durumlarda boşanma davası açmış ama evliliğin kurtulma ihtimali varsa hakim aile mahkemesindeki psikoloğa görüşme yapması için yönlendirebiliyor. Aile mahkemesindeki işleyiş genel olarak bu şekildeydi.
Çocuk mahkemesinde de kısa deneyimlerim olmuştu. Çocuk mahkemesinde suça sürüklenmiş çocukların davalarında sosyal hizmet uzmanından sosyal inceleme raporu düzenlenmesi isteniyor. Suça sürüklenen çocukların genellikle hırsızlık, basit yaralama, madde kullanımı gibi davalarda mahkeme duruşma esnasında sosyal hizmet uzmanını çocuğun yanında hazır olmasını ve suça sürüklenmiş çocuk için, psikososyal durumu hakkında görüş bildirmesini istiyor. Mahkemenin sosyal hizmet uzmanı suça sürüklenmiş çocukla görüşme yapıyor ve 5395 in eğitim, sağlık, danışmanlık, bakım ve barınma tedbirlerinin uygulanmasını istiyor. Çocuk mahkemelerinde genellikle danışmanlık, eğitim gibi tedbirler isteniyor. Çocuk mahkemesinde suç unsuru olduğu için orada düzenlen sosyal inceleme raporunda bu hususlara dikkat çekiliyor ve suça sürüklenen çocuğa bundan sonraki yaşamı için nasıl kazanımlar sağlanabilir bunlar yazılıyor. Tabiki uygulamada ne kadar yeterli bu da ayrı bir tartışma konusudur.
Son olarak sosyal hizmet mesleği gerçekten sevilerek yapılması gereken, insanların hayatlarına dokunan ve çareler arayan çok değerli bir meslektir. Son dönemde atama sıkıntısı olan ve anlaşılamayan, ama hak ettiği yere mutlaka bir gün ulaşacak olan bu değerli mesleğin bir parçası olmaktan mutluluk duyuyorum. Mesleğimizin anlaşıldığı günleri görmek dileğiyle, herkese meslek hayatında başarılar diliyorum.
Hatice YILMAZ
